بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس یکی از چالش‌های رایج برای کاربران این سیستم‌عامل است. گاهی اوقات ممکن است به دلیل مشکلات مختلفی همچون حذف تصادفی فایل‌ها، آسیب‌دیدگی پارتیشن‌ها یا خرابی دیسک‌ها، داده‌های مهم از دست بروند.
در چنین مواقعی، ابزارهای بازیابی اطلاعات موجود در لینوکس می‌توانند نقش حیاتی در بازگرداندن داده‌ها ایفا کنند. این ابزارها بسته به نوع مشکل، قابلیت‌های متفاوتی دارند و با استفاده از آن‌ها، کاربران می‌توانند در بسیاری از مواقع اطلاعات خود را بازیابی کنند.
در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای بازیابی فایل ها در سیستم لینوکس پرداخته می‌شود.
مراحل بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس
برگرداندن اطلاعات در لینوکس نیازمند رعایت مراحل خاص و استفاده از ابزارهای مناسب است. در اینجا مراحل کلی برای بازیابی اطلاعات در لینوکس را توضیح می دهیم:
1. شناسایی نوع فایل سیستم
اولین قدم در بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس، شناسایی نوع فایل سیستم است. سیستم عامل های لینوکس معمولا از فایل سیستم های مختلفی مانند ext4، XFS، Btrfs و F2FS استفاده می‌کنند. این شناخت به شما کمک می‌کند تا ابزار مناسب برای بازیابی داده ها را انتخاب کنید. برای شناسایی نوع فایل سیستم استفاده شده، دستور lsblk -f اطلاعات دقیق را در اختیار شما قرار می‌دهد.
2. مراجعه به نسخه های پشتیبان (در صورت امکان)
قبل از شروع فرایند برگرداندن اطلاعات در لینوکس، همیشه بهتر است اگر نسخه پشتیبان از داده های خود دارید، از آن استفاده کنید. نسخه پشتیبان بهترین و امن ترین روش برای بازیابی اطلاعات از دست رفته است، زیرا این امکان را به شما می‌دهد تا داده ها را به طور کامل و بدون نگرانی از خراب شدن بازیابی کنید. در صورتی که نسخه پشتیبان در اختیار ندارید، باید از روش های بازیابی دستی استفاده کنید.
3. عدم نوشتن روی دیسک آسیب دیده
یکی از مهم ترین نکات هنگام بازیابی اطلاعات این است که از نوشتن داده جدید بر روی دیسک آسیب دیده جلوگیری کنید. نوشتن هرگونه داده جدید باعث می‌شود اطلاعات حذف شده جایگزین شود و بازیابی آن ها غیرممکن شود. بنابراین بهتر است عملیات بازیابی را تا حد امکان بدون انجام هرگونه تغییر روی دیسک انجام دهید.
4. انتخاب ابزار مناسب برای بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس
انتخاب ابزار مناسب برای بازیابی اطلاعات اهمیت زیادی دارد، زیرا هر ابزار ویژگی ها و قابلیت های خاص خود را ارائه می‌دهد. برخی از معروف ترین ابزارها برای بازیابی اطلاعات در لینوکس شامل TestDisk، PhotoRec، Extundelete و R-Studio هستند. این ابزارها با توجه به نوع فایل سیستم و نوع مشکل می‌توانند عملکرد متفاوتی داشته باشند. انتخاب درست ابزار احتمال موفقیت در بازیابی اطلاعات را افزایش می‌دهد.
5. اجرای ابزار بازیابی فایل ها در سیستم لینوکس
پس از انتخاب ابزار مناسب، باید آن را نصب و سپس اجرا کرد. برای مثال اگر قصد دارید از TestDisk برای بازیابی پارتیشن های حذف شده استفاده کنید، باید آن را نصب کنید و سپس دستور testdisk را در ترمینال وارد کنید تا به محیط بازیابی وارد شوید. پس از ورود به برنامه باید دیسک آسیب دیده را انتخاب کنید و فرایند بازیابی را آغاز کنید.
6. بازیابی پارتیشن ها یا فایل ها
بعد از اجرای ابزار بازیابی، باید پارتیشن ها یا فایل های حذف شده را انتخاب کرده و آن‌ها را بازیابی کنید. ابزارهای بازیابی معمولاً گزینه‌هایی را ارائه می‌دهند که به شما این امکان را می دهند که داده های از دست رفته را اسکن کرده و سپس بازیابی کنید. برای مثال، TestDisk این امکان را به شما می‌دهد که پارتیشن‌های حذف‌شده را شناسایی کرده و آن‌ها را بازگردانید، در حالی که PhotoRec به جستجو و بازیابی فایل ها می پردازد.
7. ذخیره اطلاعات بازیابی شده
پس از بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس، مهم ترین نکته این است که آن ها را در یک مکان امن و جداگانه ذخیره کنید. این اقدام به شما کمک می‌کند تا از دست دادن دوباره اطلاعات جلوگیری کنید. بهتر است داده های بازیابی شده را روی یک درایو خارجی یا دیسک جداگانه ذخیره کنید تا خطر نوشتن مجدد داده ها روی دیسک آسیب دیده از بین برود.
8. بررسی و اعتبارسنجی داده های بازیابی شده
بعد از بازیابی داده ها، باید آن ها را بررسی کنید تا مطمئن شوید که به طور کامل بازیابی شده اند. بعضی از فایل ها ممکن است ناقص یا خراب باشند، بنابراین بررسی صحت فایل ها و داده های بازیابی شده ضرورت دارد. برای انجام این کار می‌توانید فایل ها را باز کنید و محتویات آن ها را با نسخه های اصلی مقایسه کنید.
9. پیشگیری از مشکلات آینده
برای جلوگیری از بروز مشکلات مشابه در آینده، باید به طور منظم از داده‌ها نسخه پشتیبان تهیه کنید. ابزارهایی مانند rsync و tar می‌توانند برای ایجاد پشتیبان‌های خودکار و ذخیره‌سازی منظم داده‌ها کاربرد داشته باشند. همچنین، استفاده از سرویس‌های ذخیره‌سازی ابری می‌تواند به عنوان یک راهکار مناسب برای محافظت از اطلاعات در برابر خرابی یا حذف ناگهانی داده‌ها عمل کند.
ابزارهای مهم برای بازیابی اطلاعات در لینوکس
در سیستم عامل لینوکس، ابزارهای متعددی برای بازیابی اطلاعات وجود دارند که بسته به نوع مشکل و شرایط، انتخاب مناسب هر یک می‌تواند تأثیر زیادی در بازیابی موفقیت‌آمیز داده‌ها داشته باشد.
این ابزارها می‌توانند از پارتیشن‌های آسیب‌دیده، سیستم‌های فایل مختلف و دیسک‌های خراب اطلاعات را بازیابی کنند. در ادامه، به معرفی برخی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای بازیابی اطلاعات در لینوکس می‌پردازیم.
1. ابزار TestDisk برای بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس
TestDisk یکی از قدرتمندترین ابزارهای بازیابی اطلاعات در لینوکس است که به ویژه برای بازیابی پارتیشن های حذف شده و رفع مشکلات مربوط به بوت سیستم عامل های مختلف کاربرد دارد.
این ابزار قادر است پارتیشن های گم شده را شناسایی کرده و آن ها را بازیابی کند. TestDisk همچنین از فایل سیستم های مختلف مانند ext4، NTFS، FAT32 و HFS+ پشتیبانی می کند و می تواند مشکلاتی مانند از دست رفتن جدول پارتیشن یا پارتیشن های خراب را به راحتی برطرف کند.
2. PhotoRec
برنامه PhotoRec به همراه ابزار TestDisk عرضه می‌شود و به طور خاص برای بازیابی فایل‌ها از دیسک‌های آسیب‌دیده یا فرمت‌شده طراحی می‌شود. این ابزار به کاربران این امکان را می‌دهد که انواع مختلفی از فایل‌ها، از جمله تصاویر، ویدئوها، اسناد و فایل‌های فشرده را شناسایی کرده و بازیابی کنند.
در حالی که TestDisk بیشتر بر بازیابی پارتیشن‌ها تمرکز دارد، برنامه PhotoRec قابلیت بازیابی داده‌ها از دیسک‌های خراب و فایل سیستم‌های مختلف مانند ext4، FAT، NTFS و HFS+ را فراهم می‌کند.
3. Extundelete
Extundelete یکی از ابزارهای تخصصی برای بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس از سیستم های فایل ext3 و ext4 است. این ابزار به ویژه زمانی مفید است که فایل ها به طور تصادفی حذف شده اند و فضای دیسک هنوز بازنویسی نشده است.
Extundelete می تواند فایل های حذف شده را بازیابی کند و به شما کمک می کند تا بدون از دست دادن داده های مهم، سیستم خود را به حالت قبل بازگردانید
4. ابزار R-Studio برای بازیابی فایل ها در سیستم لینوکس
R-Studio یک ابزار حرفه ای برای بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس از انواع مختلف فایل ها، از جمله ext4، NTFS، FAT32 و HFS+ است. این نرم افزار به ویژه برای بازیابی داده ها از پارتیشن های خراب یا سیستم های فایل آسیب دیده طراحی شده است.
R-Studio از تکنیک های پیشرفته ای مانند تجزیه و تحلیل ساختار فایل ها برای شناسایی و بازیابی داده ها استفاده می کند، که آن را به ابزاری قدرتمند برای شرایط پیچیده تبدیل می کند.
5. ddrescue
ddrescue یکی از ابزارهای خط فرمان است که برای بازیابی اطلاعات از دیسک های سخت خراب و دیسک های با مشکلات فیزیکی مانند بدسکتورها استفاده می شود.
این ابزار با دقت بالا داده ها را از دیسک های آسیب دیده استخراج می کند و می تواند در شرایطی که دیگر ابزارها موفق نمی شوند، اطلاعات را بازیابی کند. ddrescue به ویژه برای کپی کردن داده ها از سکتورهای خراب بسیار مناسب است.
6. Salvage
Salvage یکی از ابزارهای ساده و کاربرپسند برای بازیابی فایل‌ها در سیستم لینوکس است. این ابزار عمدتاً برای بازیابی فایل‌های حذف‌شده از سیستم‌های فایل ext2، ext3 و ext4 استفاده می‌شود و می‌تواند به راحتی فایل‌ها را از پارتیشن‌های آسیب‌دیده بازیابی کند.
Salvage با رابط کاربری ساده خود به کاربران این امکان را می‌دهد که به سرعت فایل‌های از دست رفته خود را بازیابی کنند.
7. ابزار GParted برای بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس
GParted یکی از ابزارهای محبوب و گرافیکی برای مدیریت پارتیشن ها در لینوکس است. این ابزار به شما این امکان را می دهد که پارتیشن های آسیب دیده را تعمیر کرده و پارتیشن های حذف شده را بازیابی کنید. GParted یک ابزار کاربردی برای مدیریت دیسک است که در شرایطی که نیاز به تغییر اندازه، فرمت یا بازیابی پارتیشن ها دارید، به کار می آید.
8. Btrfs Rescue
برای کاربرانی که از سیستم فایل Btrfs در لینوکس استفاده می‌کنند، ابزار btrfs rescue بسیار مفید است و به بازیابی داده‌ها از پارتیشن‌های خراب یا آسیب‌دیده کمک می‌کند.
این ابزار به شما این امکان را می‌دهد که داده‌های از دست رفته خود را بازیابی کنید و مشکلات مربوط به سیستم فایل Btrfs را برطرف کنید. به ویژه زمانی که پارتیشن‌های Btrfs آسیب‌دیده باشند، این ابزار مفید واقع می‌شود.
9. ابزار Unsalvage برای برگرداندن اطلاعات در لینوکس
Unsalvage یک ابزار ساده است که برای بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس از دستگاه های ذخیره سازی در لینوکس کاربرد دارد. این ابزار از طریق اسکن کردن سکتورهای دیسک، فایل های حذف شده را بازیابی می کند و می تواند در مواقعی که فایل ها به طور تصادفی حذف شده اند، کمک کند. Unsalvage می تواند داده ها را از دیسک هایی که تحت شرایط مختلف آسیب دیده اند، بازیابی کند.
10. LVM (Logical Volume Manager) Recovery
برای کاربران لینوکسی که از LVM (مدیریت حجم منطقی) استفاده می‌کنند، ابزارهایی مانند lvm2 و lvconvert می‌توانند در بازیابی داده‌ها از حجم‌های منطقی LVM کمک کنند. این ابزارها مشکلات مربوط به حجم‌های منطقی را رفع کرده و داده‌های ذخیره‌شده در پارتیشن‌های آسیب‌دیده را بازیابی می‌کنند.
بازیابی اطلاعات از LVM نیازمند دقت و آگاهی از ساختار این سیستم فایل است، که ابزارهای مذکور این کار را ساده می کنند.
11. ابزار Scalpel برای بازیابی فایل های خاص
Scalpel یکی از ابزارهای پیشرفته در زمینه file carving است که برای استخراج فایل‌های خاص از فضای خام دیسک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزار زمانی کاربرد دارد که ساختار فایل سیستم به شدت آسیب دیده یا حذف شده باشد و امکان بازیابی داده‌ها با روشهای مرسوم وجود نداشته باشد.
Scalpel با استفاده از الگوهای از پیش تعریف‌شده برای شناسایی انواع فایل‌ها، بدون تکیه بر ساختار فایل سیستم، اقدام به بازیابی اطلاعات در سیستم‌عامل لینوکس می‌کند.
12. ابزار Foremost برای استخراج فایل ها از دیسک خام
Foremost نیز همانند Scalpel عمل می کند و بازیابی فایل ها را براساس امضاهای باینری یا هگزادسیمال انجام می دهد. این ابزار در ابتدا توسط نیروی هوایی ایالات متحده توسعه داده شد و بیشتر در حوزه های تحلیل جرم دیجیتال یا Digital Forensics مورد استفاده قرار می گیرد. Foremost امکان استخراج دقیق فایل ها را از دیسک های خام فراهم می کند.
13. ابزار SafeCopy برای استخراج داده از دیسک های آسیب دیده
SafeCopy یکی از ابزارهای قدرتمند برای بازیابی اطلاعات از رسانه‌هایی است که دارای آسیب فیزیکی یا سکتورهای خراب هستند. برخلاف ddrescue که تمرکز آن بر بازیابی حداکثری داده‌ها است، SafeCopy اولویت را به استخراج داده‌هایی می‌دهد که آسیب کمتری دیده‌اند و همزمان فایل‌های غیرقابل دسترسی را نیز ثبت می‌کند تا در مراحل بعدی پردازش شوند.
14. ابزار R-Linux (نسخه لینوکسی R-Studio)
R-Linux نسخه رایگان و مخصوص سیستم عامل لینوکس از نرم افزار حرفه ای R-Studio است. این ابزار قادر است اطلاعات حذف شده را از سیستم فایل‌های Ext2، Ext3 و Ext4 بازیابی کند. در صورتی که به قابلیت های پیشرفته تر R-Studio نیازی نباشد، R-Linux می تواند گزینه ای مناسب با رابط گرافیکی برای کاربران لینوکس باشد.
هر کدام از این ابزارها ویژگی ها و قابلیت های خاص خود را دارند که بسته به نوع آسیب و وضعیت سیستم شما، می توانند به طور موثر برای برگرداندن اطلاعات در لینوکس استفاده شوند. انتخاب ابزار مناسب نقش کلیدی در موفقیت عملیات بازیابی دارد.
اقدامات ضروری قبل از شروع فرایند بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس
قبل از آغاز فرایند بازیابی اطلاعات در لینوکس، انجام برخی اقدامات ضروری می‌تواند به افزایش شانس موفقیت بازیابی و جلوگیری از آسیب بیشتر به داده‌ها کمک کند. نخستین قدم، خودداری از نوشتن اطلاعات جدید روی درایو مورد نظر است.
هرگونه تغییر یا نوشتن داده جدید بر روی درایو ممکن است داده‌های قابل بازیابی قبلی را به طور دائمی پاک کند. دومین اقدام مهم، اجتناب از نصب مجدد سیستم‌عامل لینوکس است. نصب مجدد می‌تواند منجر به از بین رفتن داده‌های حیاتی شود، بنابراین بهتر است تا زمانی که از بازیابی موفقیت‌آمیز داده‌ها مطمئن نشده‌اید، از نصب مجدد خودداری کنید.
همچنین، اگر امکان‌پذیر است، بهتر است سیستم‌عامل را به حالت Read-only بوت کنید تا از نوشتن اطلاعات جدید جلوگیری شود و شانس بازیابی اطلاعات در سیستم عامل لینوکس افزایش یابد. علاوه بر این، توصیه می‌شود قبل از آغاز فرایند بازیابی، یک ایمیج کامل از درایو تهیه کنید.
این کار به شما این اطمینان را می‌دهد که در صورت بروز هرگونه مشکل در فرایند بازیابی، می‌توانید داده‌ها را از ایمیج ذخیره‌شده بازیابی کنید. با رعایت این نکات، می‌توانید فرایند بازیابی اطلاعات را به گونه‌ای انجام دهید که بیشترین احتمال موفقیت را داشته باشید و از آسیب بیشتر به داده‌ها جلوگیری کنید.
